Makina Mühendisi

Tork Anahtarı Kalibrasyon Kriteri Nedir?

Özellikle şantiye montajlarında kullanılan tork anahtarları ön germeli cıvata gruplarının sıkılmasında kullanılır. Burada tork kolu (tork anahtarı ya da tork makinası) ile çevirme momenti olarak uygulanan değer, cıvata somun grubunda eksenel bir çekme kuvvetine neden olur.

Montaja başlamadan önce yapılan testler ile her bir cıvata tipi için uygulanacak tork değeri belirlenir. Burada her sıkma işleminin doğru uygulanabilmesi için tork anahtarının kalibrasyonu ve maksimum sapması önemlidir. Tork kollarının kalibrasyonu "EN ISO 6789 Cıvata ve somunlar için montaj takımları - Elle kullanılan tork anahtarları - Tasarım uygunluk deneyi, kalite uygunluk deneyi ve yeniden kalibrasyon işlemi için kurallar ve deney metotları" standardına göre yapılmaktadır. Kalibrasyon veya doğrulama sonucunda tork anahtarının sapmaları belirlenir ancak kabul kriterleri anahtarın nerede kullanılacağı ile ilişkili olarak kullanıcı tarafından belirlenir.

Çelik yapı uygulamaları ile ilgili temel standart "EN 1090 Çelik ve alüminyum yapı uygulamaları" standardıdır. Bu standardın "Bölüm 2 - çelik yapılar için teknik gerekler" bölümünde "8.5 Ön yüklemeli cıvataların sıkılması" maddesinde "Tork yönteminin bütün safhalarında kullanılan tork anahtarları EN ISO 6789'e göre ± % 4 doğruluğa sahip olmalıdır." der. Ayrıca Standardın Muayene, deney ve düzeltmelerden bahseden bölümü içinde "12.5.2.4 Tork yöntemi" başlığı altında da "Muayene için kullanılan tork anahtarı doğru olarak kalibre edilmeli ve ± % 4'lük bir doğruluğa sahip olmalıdır." denmektedir.

Bu bilgiler ışığında çelik yapı projelerinde, ön germeli cıvata gruplarının sıkılması işleminde kullanılan tüm tork anahtarlarının en fazla ± % 4 belirsizliğe sahip olmalıdır. Tekrar edilebilirlik hatası da kombime yöntem için ± % 2, tork yöntemi için de ± % 1 olmalıdır.